فرزند خواندگی در ایران

مفهوم فرزند خواندگی به معنایی که امروز به کار می‌بریم پدیده‌ای جدید است. در گذشته در قوانین کشورهای مختلف فرزند خواندگی شناخته شده بود اما اهداف آن، بیشتر ناظر بر تأمین منافع فرزندپذیر بود. اما امروزه، وقتی صحبت از این امر می‌شود، بیشتر هدف از آن را تربیت و رشد طبیعی کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست عنوان می‌کنند. گذشته از آن، بنا بر سنت اسلامی، فرزند خواندگی به آن معنا که در زمان‌های دیگر وجود داشته نفی شده و در اسلام شکل خاصی به خود گرفته است.

در کشور ما، مسئولیت کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست که شامل کودکان دارای والدین فوت شده، مجهول‌المکان و یا فاقد صلاحیت است با سازمان بهزیستی می‌باشد. مسئولیت واگذاری آنان نیز با کمیته ستادی استان و توسط کمیته شبه خانواده استان بوده که این کمیته متشکل از تیمی شامل مدیرکل بهزیستی استان، معاون امور اجتماعی، کارشناس شبه خانواده استان، کارشناس ‏فرزند خواندگی، مددکار و کارشناس حقوقی استان است.‏

تا سال 53 در ایران قانون خاصی برای قیومیت کودکانی که با قیم خود رابطه‌ی خونی نداشتند، وجود نداشت. به دلیل خلاء قانونی و نیاز به تدوین رویه‌ی یکسان در کشور، در آن سال اولین قانون ناظر بر امور مربوط به فرزند خواندگی در کشور تصویب شد که به قانون حمایت از اطفال بدون‏ سرپرست موسوم بود. در این قانون در مورد ویژگی‌های کودک و زوجی که داوطلب قبول سرپرستی کودکان بی‌سرپرست هستند، رویه‌ی اعطای سرپرستی، و مرجع اعطای آن صحبت شده است.

آخرین اصلاحات در مورد آن در لایحه‌ی سال 92 انجام گرفت که در آن سعی شد روند فرزندپذیری برای افراد دارای صلاحیت تسهیل گردد.

فرد یا افرادی که برای سرپرستی کودک داوطلب هستن باید صلاحیت‌هایی مانند

تابعیت ایران و ساکن در کشور، دارای تمکن مالی و صلاحیت اخلاقی، عدم ابتلا به بیماری سخت و یا اعتیاد، گذشتن حداقل پنج سال تمام از ازدواج و عدم باروری زن در این مدت و حداقل سن 30 سال را احراز نمایند.

واضح است هیچکدام از والدین نباید محکومیت جزائی مؤثر به دلیل ارتکاب جرائم عمدی داشته باشند و عدم هجر آنان نیز ثابت شود.‏

در صورتی که علاقه‌مند و واجد صلاحیت اعطای حق فرزند خواندگی هستید، برای به جریان افتادن پروسه به مدارک زیر نیاز خواهید داشت :

تصویر صفحات اول و دوم شناسنامه هر دو نفر، سند ازدواج، گواهی عدم باروری از پزشک متخصص، ارائه حکم سرپرستی آزمایشی از مراجع قضایی

گواهی‌های عدم سوء‌پیشینه‌ی کیفری زوج، سلامت از پزشک قانونی برای هر دو نفر، تمکن مالی و عدم اعتیاد.

به منظور حفظ منافع کودک و تامین آینده‌ی او و همچنین جبران محرومیت کودک از ارث از والدین، یک سوم اموال آنان به فرزندخوانده هبه خواهد شد.

افتتاح حساب پس انداز، بیمه آتیه یا روش های مشابه نیز می توانند از راهکارهایی باشند که به موازات صلح ‏اموال در طی پروسه‎‌ی فرزند خواندگی انجام گیرد.‏

حکم سرپرستی درصورت تشخیص سازمان بهزیستی مبنی برآسیب‌پذیری کودک و عدم شایستگی والدین قانونی یا مراجعه ‏والدین حقیقی کودک با هماهنگی دادگاه قابل فسخ است.

کسانی که مراحل بالا را نیز می‌گذرانند نیز تا شش ماه تحت نظر هستند تا بعد از آن با موافقت مشاوران، حکم فرزند خواندگی دائم صادر شود.

توصیه می‌شود کودک در سنین کمتر از هشت سالگی به فرزند خواندگی پذیرفته شده و در طی همان سال‌ها نیز در حین بازی و نوازش این موضوع به او گفته شود. آسیب روحی‌ای که ممکن است به فرزند از طزیق آگاهی خود او از طرق مختلف وارد شود بسیار جدی‌تر از حالتی است که وی از ابتدا به موضوع واقف باشد.